Waar komt het herstelrecht vandaan?
Herstelrecht komt oorspronkelijk niet uit Nederland, maar uit Nieuw-Zeeland. Daar is het afgeleid van de wijze waarop het Maori-volk in de jaren 80’ met problemen omgingen. Dit volk, dat als eerste volk van Nieuw-Zeeland gezien kan worden, is al sinds de middeleeuwen woonachtig op het continentaal. Momenteel bestaat nog ruim 14% van de bevolking van Nieuw-Zeeland uit de Maori’s.
Voordat de Maori’s naar Nieuw-Zeeland kwamen, hebben zij jaren in Hawaiki gewoond. Doordat op Hawaiki verschillende stammenoorlogen plaatsvonden, de eilanden door ziektes werden getergd en Hawaiki gewoonweg te klein was voor de Maori, hebben zij een reis naar Nieuw-Zeeland gemaakt. Hier zijn zij vervolgens niet meer weggegaan.
In de middeleeuwen en de jaren daarna hebben de Maori’s vredig in Nieuw-Zeeland gewoond. Er waren geen problemen tussen het volk en de andere volken in Nieuw-Zeeland. Hier kwam in de 18e eeuw verandering in. De Europeanen begonnen steeds meer interesse te krijgen in Nieuw-Zeeland. Tijdens een ontdekkingsreis hebben Europese kolonisten onder leiding van James Cook Nieuw-Zeeland bereikt. In eerste instantie was er geen probleem. Dat duurde echter niet lang. Bij een conflict aan Poverty Bay hebben veel Maori voor het laatst het licht gezien. Dit zorgde voor veel spanning tussen de Maori en de Europeanen.
Met het Verdrag van Waitangi werd gepoogd om de vrede tussen de Maori en de Europeanen te herstellen. De Maori kregen weer wat meer inspraak. In ruil voor hun land, kregen zij meer privileges en mochten ze ongestoord van hun land gebruik maken. Omdat de Maori al heel lang in Nieuw-Zeeland verbleven en er stellig van overtuigt waren dat het het continent aan hen toebehoorde, kwam er wederom een clash tussen de Maori en de Europeanen. De Britten, die alweer een poosje plaats hadden genomen in Nieuw-Zeeland, waren van mening dat alleen de grond die de Maori hadden gebouwd van de Maori was. Deze onenigheid was ontstaan uit de verschillende versies van het Verdrag van Waitangi. Naast de versie in het Maori, was er namelijk ook een Engelse versie. Hierdoor kreeg het verdrag meerdere betekenissen.
Dit had een kolonisatie tot gevolg. De Europeanen pakten niet alleen de cultuur van de Maori af. Nee, ze ontnamen ook grote stukken land die de Maori hadden bebouwd. Daarnaast probeerden de Europeanen de cultuur van de Maori weg te drukken, door hun eigen cultuur als meerwaardig te laten gelden.
Het systeem van de Europeanen is klassiek van aard. Bij dit systeem staat vergelding centraal. Het straffen van de dader is een uitgangspunt. Het slachtoffer komt daarna wel. Het was een veel harder systeem dan die de Maori altijd hadden gehanteerd. De Maori hechtte namelijk veel waarde aan conflictoplossing door middel van praten. Erge straffen moesten zoveel mogelijk worden voorkomen. Het systeem van de Maori was gericht op duurzaamheid. Dat bereik je alleen maar door respect te hebben voor alle mensen.
De Maori waren nog steeds van mening dat Nieuw-Zeeland van hen was. Dit leidde in 1860 tot landoorlogen tussen de Maori en de kolonisten. De Britten zouden namelijk zonder toestemming land hebben verkocht, dat eigenlijk van de Maori was. Deze clash is een van de grootste dieptepunten uit de geschiedenis van de Maori. Nadat de Maori de transactie van de Britten weigerden, deden de Maori er ook nog een schepje bovenop. Ze zetten de nederzetting van de Britten in brand. De Britse regering was furieus. De regering stuurde 10.000 man om het land te bezetten en de Maori in hun macht te nemen.
Het conflict bereikt zijn allergrootste dieptepunt in 1865. De Maori, die maar uit 5000 mensen bestonden, moesten het opnemen tegen meer dan 20.000 Britten. De oorlogen zetten voort. De Maori lieten zich niet kennen. Ondanks dat de Maori goed stand hielden, bleven de Britten ongevraagd land van de Maori verkopen.
Na tijden van onrust, begon de rust halverwege de jaren 80’ terug te keren. Men kreeg meer respect voor de Maori. Dit leidde tot een roep om herwaardering van het Maori-volk.
In de jaren 80’ kregen de Maori een politiek grotere stem. Nu ze meer te zeggen hadden, begon het volk hier ook goed gebruik van te maken. Een van hun belangrijkste eisen was dan ook dat ze hun eigen rechtssysteem mochten hanteren. De overheid van Nieuw-Zeeland begon ook steeds meer in te zien dat ze het recht op een eigen rechtssysteem hadden. Vervolgens is de overheid samen met de Maori gaan kijken wat dat systeem precies inhield. Dit systeem, dat heel herstelgericht was, was niet nieuw voor de Maori. Het was een herontdekking van de wijze waarop zij met problemen ingingen, voordat de Westerse wereld haar intrede deed. Zij richtten zich op het herstellen van de geleden schade binnen hun volk. Daarom wilden de Maori’s de situatie weer terugbrengen naar de toestand voordat het conflict plaatsvond. Ze wilden de geleden schade binnen hun volk herstellen.
Eind jaren 80’ kregen de Maori veel grond terug. De Britten boden hun excuses aan. De interesse in de Maori groeide. Deze groei zet zich tot de dag van vandaag voort. Steeds meer mensen kijken met respect naar de geschiedenis en de daadkracht van het volk.
Het herstel van de Maori in Nieuw-Zeeland, bracht dus veel goeds voor de Maori. Deze constatering leidde tot de erkenning van Restorative Justice (hierna: RJN) in Nieuw-Zeeland. RJN begon in te zien dat je conflicten het beste kon oplossen door de situatie te herstellen naar hoe het voor het conflict was. Daarna duurde het niet lang meer tot de verspreiding van het herstelrecht in de wereld. Vooral Nieuw-Zeeland, Australië, Amerika en België passen het concreet toe.